Μέσα στον ορυμαγδό του μεσοπρόθεσμου και του νέου νόμου για τα ΑΕΙ είναι αναγκαίο να συζητήσουμε έγκαιρα ένα άλλο θέμα το οποίο από πολλές πλευρές είναι πολύ σοβαρό.
Αφορά την πιθανολογούμενη μεταβολή στην Ευρωπαϊκή πολιτική χρηματοδότησης για την έρευνα. Όπως σε όλες τις πολιτικές διεργασίες, μεγαλύτερο νόημα έχει να παρέμβουμε όταν οι πολιτικές είναι υπό διαμόρφωση, παρά όταν έχουν αποκρυσταλλωθεί.

Τι ακούγεται ότι συμβαίνει
1. Ακούγεται έντονα ότι στο νέο FP8, θα υπάρχει μια ριζική μεταβολή στην χρηματοδότηση. Δεν θα δίνονται πλέον προκαταβολές για ερευνητικά προγράμματα, αλλά το σύνολο των χρημάτων θα δίνεται μετά την εκτέλεση του προγράμματος και ΜΕΤΑ τον απολογισμό του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου.Αυτό σημαίνει ότι ο φορέας εκτέλεσης του προγράμματος πρέπει να έχει διαθέσιμα χρήματα για να το εκτελέσει!!

2. Μεγάλο μέρος της ερευνητικής δραστηριότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα γίνεται μέσω «εργαλείων» όπως τα ERANET. Πώς λειτουργούν τα ERANET:
α) Η ΕΕ αποφασίζει μεγάλες θεματικές ερευνητικές Ενότητες π.χ. Θαλάσσιο Περιβάλλον.
β) Κάθε κράτος μέλος αποφασίζει πόσα χρήματα θα δώσει για αυτή την θεματική ενότητα και τα δίνει
γ) Αυτά μαζεύονται στο κοινό Ευρωπαϊκό Ταμείο
δ) Η ΕΕ προκηρύσσει προγράμματα σε αυτή την θεματική ενότητα. Και τα Ινστιτούτα από διάφορα κράτη μέλη δημιουργούν κατά τα γνωστά ομάδες και υποβάλλουν προγράμματα, τα οποία κρίνονται με τις διαδικασίες της ΕΕ.
ε) Τα Ινστιτούτα από κάθε κράτος μέλος θα μπορούν να πάρουν από την ΕΕ χρήματα ίσα μέχρι του ποσού που έχει βάλει το κράτος μέλος. Τα άλλα θα πρέπει να τα βρουν από αλλού ή να τα δώσει το κράτος.
Παράδειγμα: Αν η Ελλάδα έχει δώσει για την θεματική ενότητα 800.000 ευρώ και εγκριθούν 4 προγράμματα που συμμετέχουν Ελληνικά Ινστιτούτα ύψους 900.000 τότε η διαφορά (100.000)πρέπει να βρεθεί από αλλού ή δεν θα δοθεί, αν το ύψος είναι 700.000 ευρώ τότε όλα θα προέλθουν από αυτά που ήδη έχουν δοθεί στην ΕΕ. Την διαφορά αν θέλει το κράτος μέλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για χρηματοδότηση Ινστιτούτων άλλων κρατών μελών.
Πρόκειται για μια αρκετά πολύπλοκη διαδικασία, που το βασικό της χαρακτηριστικό είναι ότι το κράτος μέλος είναι υποχρεωμένο να πληρώνει για την έρευνα του, η οποία όμως θα ορίζεται με βάση τις Ευρωπαϊκές προτεραιότητες και θα κρίνεται με βάση τις Ευρωπαϊκές προδιαγραφές.

Αυτές καθ’ αυτές οι δύο μεταβολές δεν μου ακούγονται κακές και ίσως μάλιστα είναι πολύ λογικές. ΟΜΩΣ φοβάμαι, αν εφαρμοστούν στην Ελλάδα σήμερα, ότι είναι το τέλος της έρευνας στη χώρα μας ... το γιατί νομίζω ότι εύκολα μπορεί να το καταλάβει κανείς αυτό: Απαιτεί από την Ελλάδα να χρηματοδοτεί ουσιαστικά την έρευνα, κάτι για το οποίο εγώ θεωρώ δεδομένο δεν υπάρχει ως πολιτική επιλογή (ξεκινώ από εκεί, αφήνοντας κατά μέρος την κρίση).

Έχω την πεποίθηση ότι στην Ελληνική Διοίκηση (κάνω συνειδητά την αντιδιαστολή με το "Κυβέρνηση") δεν έχουν το έχουν καν πάρει χαμπάρι, ή/και μια ουσιαστική παρέμβαση σε αυτά τα θέματα υπερβαίνει κατά πολύ τις ικανότητες και το ενδιαφέρον τους.
Νομίζω ότι πρέπει να έχουμε σχετικά άμεσα μια πολιτική παρέμβαση σε ανώτερο επίπεδο. Δεν έχω πολύ ξεκαθαρισμένο τί θα μπορούσε να είναι αυτή αλλά σκέφτομαι τα εξής 2:
1. Ερώτηση στην Βουλή
2. Αίτημα για συνάντηση της (των) Υπευθύνου του τομέα με την Υπουργό για το ζήτημα

Γενικά απαιτείται ένα σύνολο μέτρων και ενεργειών (πολιτικές, θεσμικές, νομοθετικές) εκ μέρους της Ελληνικής Πολιτείας για να μην βρεθούμε εκτός Ευρωπαϊκής Έρευνας.
Προτάσεις που σκέφτομαι για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
1. Παρέμβαση για να παραμείνει η προκαταβολική χρηματοδότηση
2. Να ζητηθεί η εξαίρεση της Ελλάδας και να συνεχίσει η προκαταβολική χρηματοδότηση της για το FP8 λόγω οικονομικής κρίσης
3. Να μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα του ΕΣΠΑ για την χρηματοδότηση των ERANET.
4. Μεταβολή του νομοθετικού πλαισίου που θα διευκολύνει την σταδιακή συγκέντρωση αποθεματικού στα ΕΚ ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν σε αυτές τις χρηματοδοτήσεις (οι μετατροπές του ΕΛΚΕ σε ΝΠΙΔ θα διευκολύνουν και τα ΑΕΙ)
5. Νομοθετικές ρυθμίσεις: Νομοθετική εξασφάλιση χαμηλότοκων (ή άτοκων ; ) δανείων από Τράπεζες για τα Ε.Κ. (& τα ΑΕΙ) ισόποσου με τα προγράμματα που θα έχουν πάρει. Οι τυχόν τόκοι θα πρέπει να καταβάλλονται από το Ελληνικό Κράτος ή να εξασφαλιστεί η επιλεξιμότητα τους μέσα από το πρόγραμμα. Η ρύθμιση αυτή θα διευκολύνει και τη γενικότερη εκτέλεση των προγραμμάτων των οποίων η χρηματοδότηση αργεί.

Προφανώς οι παραπάνω σκέψεις είναι πρώτες και ad hoc. Νομίζω όμως ότι αν διορθωθούν και εμπλουτιστούν μας επιτρέπουν μια έγκαιρη και ουσιαστική παρέμβαση σε ένα κρίσιμο θέμα. Μπορεί να ενισχύσει την εκτίμηση προς το κόμμα, να επιτρέψει την σκληρότερη κριτική μας την κατάλληλη στιγμή, και την έγκαιρη παρουσίαση θέσεων όταν το πρόβλημα θα έρθει στην επιφάνεια.

Θανάσης Μαχιάς